1. Kurikulum atikan di Indonésia terus
barobah geusan ngaluyukeun diri kana robahna
kamekaran
paélmuan katut pameredih panéka jaman. Ari robahna kurikulum téh rata-rata
antara 6–10 taun. Bédana kurikulum téh pangpangna dina lebah titincakanana, nya
éta dumasar kana jejer bahan, sistem unit, téma, jeung kompeténsi. Kurikulumna
teu goréng alias geus hadé, da anu héngkérna mah lebah prakna, praktékna, atawa
impleméntasina.
Dina awal kamerdikaan Indonesia, kurikulum nu mimiti dipaké di
sakola-sakola di Indonesia nya eta Kurikulum 1947. Ieu kurikulum teh
disampurnakeun taun 1950, anu tuluy diganti ku 1958 kalayan dipake nepi ka taun
1964. Najan ari resmina mah dilaksanakeun taun 1965.
Dina wengkuan waktu 1950-1968 dua kali robah kurikulum keur SMP jeung opat
kali keur SMA. Kurikulum SMP robah ku munculna Kurikulum 1962 (Rencana Pelajaran SMP Gaya Baru) jeung Kurikulum 1967
anu dipake taun 1968. Kurikulum SMA robah ku munculna Kurikulum 1952, Kurikulum
1961 (Kurikulum SMA Gaya Baru), Kurikulum 1964 (Separated subject curriculum), jeung Kurikulum 1968 (Correlated subject curriculum). Kurikulum 1968 tuluy
disarungsum jadi Kurikulum 1975 (integrated curriculum
organization). Kurikulum 1975 dipake tur disampurnakeun 1984 (Kurikulum 1975 yang Disempurnakan) nepi ka teu eces
bedana.
Dumasar
amanat GBHN minangka Tap MPR No. II/MPR/1983 anu negeskeun yensistem atikan
perlu diluyukeun kana kabutuh pangwangunan di sagala widang, lahir Kurikulum
1984. Dina ieu kurikulum aya struktur program inti anu wajib jeung pilihan.
Kurikulum basa, kaasup basa Sunda, disusun dumasar unit (maca, kandaga kecap,
struktur, nulis, pragmatik, jeung apresiasi basa-sastra).
Dirobahna
jeung disampurnakeunana kurikulum teh can bisa ngundakkeun ajen atikan. Pikeun
ngungkulan kahengkeran tina kurikulum samemehna, nya disusun deui Kurikulum
1994. Tim panyusun kurikulum meunang pamairan ti Badan Pertimbangan Pendidikan
Nasional (BPPN). Aya sawatara istilah anu dirobah, di antarana wae, tujuan
instruksional diganti jadi tujuan pembelajaran. Dina ieu kurikulum aya
hengkerna boh nu sipatna horisontal boh vertikal antareusi kurikulum. Tumpang
tindih horisontal ebreh ku dibalikan deui jejer pedaran (pokok bahasan) antara
widang studi nu hiji jeung widang studi sejenna. Tumpang tindih vertikal ebreh
ku dibalikan deui eusi mata pelajaran antarjenjang atikan nepi ka karasa
ngabosenkeun.
Kurikulum
1994 dipake nepi ka munculna Kurikulum 2004, anu disusun taun 2003 kalawan
sesebutan Kurikulum Berbasis Kompetensi (KBK). Kurikulum 2004 (Standar Isi)
disarungsum taun 2006 jadi Kurikulum Tingkat Satuan Pendidikan (KTSP). Dina ieu
kurikulum dibedakan antara kurikulum nasional (Kurnas) dan kurikulum muatan
lokal (Mulok).
Mapag taun
2014 katembong bakal robah deui kurikulum teh, anu cenah bakal dirarancang tur
dipake taun 2013. Kumaha ari kurikulum Mulok basa jeung sastra Sunda? Sigana
perlu reformulasi jeung reposisi.
2. Kurikulum Basa jeung Sastra Sunda (rek
naon wae ngaranna KBK, SKKD, atawa
KTSP), salila
ini nyarande kana raraga kurikulum nasional basa Indonesia, anu eusina opat
aspek kaparigelan basa (ngaregepkeun, nyarita, maca, jeung nulis) anu dasarna
teknologi, informasi, jeung komunikasi (TIK). Ieu teh karasana hengker lantaran
eusi kurikulum kurang nyunda nepi ka karasa kendonesen. Upamana wae, aya
kompetensi dasar (KD) “Musikalisasi puisi”, anu teu pati ngeunteungkeun kandaga
budaya Sunda, beda jeung “gending karesmen”.
Sigana kurikulum basa jeung sastra Sunda (satuluyna: Kurikulum BSS) lain ngan
ukur kudu disarungsum, tapi perlu direformulasi jeung direposisi kalawan nuansa
anyar, nya eta dumasar budaya Sunda. Palebah dieu, henteu ngaleungitkeun ciri
has basa Sunda, nya eta karigelan basa, tapi nambahan eusi (substansi) budaya
pikeun ngalengkepan kecap pagawean dina kompetensi dasar (baca: mun ieu istilah
masih dipake keneh).
Kahengkeran sejen dina SKKD BSS, nya eta ayana KD diskusi jeung mimpin rapat.
Diskusi lain bahan ajar, tapi mangrupa metode atawa teknik pangajaran. KD
saperti kitu ngawatesanan jeung megatan guru pikeun ngayakeun inovasi dina
mekarkeun model jeung metode pangajaran. Ari sababna, bahan naon wae bisa
dilaksanakeun make diskusi. Jadi, anu pentingna lain soal diskusina, tapi bahan
naon anu rek didiskusikeun atawa dirapatkeun. Kitu deui, kalungguhan murid dina
kagiatan diskusi/rapat teu kudu jadi KD, tapi nyamuni wae naha murid teh jadi
pamimpin, panumbu catur, girang serat, atawa anggota diskusi/rapat.
3. Dumasar kana hasil ulikan tur pamairan ti para praktisi di lapangan, sigana
Kurikulum BSS perlu direformulasi dumasar budaya Sunda. Carana bisa angger make
SK jeung KD aspek basa tapi dilengkepan ku substansi budaya. Upamana wae, KD
“ngaregepkeun rumpaka kawih” karasa nyabeulah lantaran teu muncul
“ngahaleuangkeun kawih” minangka kagiatan nyarita. Padahal dina prak-prakanana
ngajar di sakola, boh dina silabus jeung RPP boh dina prungna ngajar, guru teh
henteu ngan sakadar ngajarkeun ngaregepkeun rumpaka kawih, tapi mimindengna mah
jeung ngahaleuangkeuanan. Ku kituna, sangkan KD-na hiji, anu ngawengku aspek
ngaregepkeun jeung nyarita, bisa dipake KD basa lisan (“Ngaregepkeun jeung
Ngahaleuangkeun Rumpaka Kawih”). Tapi, lamun “rumpaka kawih” rek ditempatkeun
minangka wangun sastra ugeran (puisi), bisa wae dipake KD anu uansana
pangalaman sastra (apresiasi jeung ekspresi sastra) nepi ka rumusan KD-na jadi
“Apresiasi jeung Ekspresi Rumpaka Kawih”. Lamun rumusan KD ieu nu dipake, biasa
ngawengku opat aspek basa sakaligus, nya eta kagiatan reseptif (ngaregepkeun
atawa maca) jeung kagiatan produktif (nyarita atawa nulis). Palebah dieu mah
gumantung puseur panitenna, naha museur kana kagiatan lisan atawa kagiatan
tulis.
Pilihan KD anu bisa dipake pikeun “rumpaka kawih”, di antarana wae:
1)Kaparigelan basa lisan:
“Ngaregepkeun
jeung ngahaleuangkeun rumpaka kawih”
2)Keterampilan berbahasa tulis:
“Maca jeung
nulis(keun) rumpaka kawih”.
Nuansa budaya sejenna dina kagiatan basa, upamana wae, KD “Maca bahasan” bisa
dilengkepan substansi budaya saperti “Maca bahasan ngeunaan kampung adat Sunda”
atawa “Ngabahas kampung adat Sunda”. Ngan, KD saperti kitu masih karasa
nyabeulah lantaran teu ngagambarkeun kagiatan siswa anu gulangkep
(resiprokatif). Pikeun ngarobahna kudu ditangtukeun naha puseur kagiatanana
basa lisan atawa rek basa tulis. Pilihan KD-na anu bisa dipake, di antarana
wae:
1) Kaparigelan basa lisan:
“Ngaregepkeun
jeung ngabahas ngeunaan kampung adat Sunda”
2) Kaparigelan basa tulis:
“Maca jeung
nulis(keun) bahasan ngeunaan kampung adat Sunda”
Ku ayana dadasar budaya Sunda, kurikulum BSS bakal karasa nyunda. Jaba ti eta,
gulangkep deui, nya ngajarkeun basa Sunda nya ngajarkeun budaya Sunda. Malah
bisa disebutkeun yen pangajaran basa Sunda teh, hakekatna pangajaran budaya
Sunda.
Pikeun ngareformulasi Kurikulum BSS dumasar budaya Sunda, tangtu perlu wincikan
kandaga seni-budaya Sunda minangka cikal bakal eusi (substansi) anu bakal
ngeusian aspek basa Sunda. Peupeujeuh, perlu dititenan yen obyek atawa
panglengkep katransitifan KD basa teh ulah nyebut ngaran seni-budaya kalawan
spesifik, tapi kudu umum nepi ka guru BSS di wilayah Jawa Barat mana wae bisa
ngajarkeun bahan ajar luyu jeung lingkunganana. Upamana wae, KD: “Ngabahas seni
tradisional Sunda” atawa “Ngabahas seni tradisional Sunda tina awi”. Ku cara
kitu, guru bisa milih bahan ajar seni tradisional Sunda mana wae asal bahanna
tina awi. Conto sejenna, KD: “Nyangkem jeung ngaragakeun kaulinan barudak”.
Aya sawatara Standar Kompetensi (SK) jeung KD anu bisa dipilih patali jeung
kaparigelan basa. Kahiji, kagiatan basa lisan,
rumusan SK-na bisa: “Murid nyangkem jeung ngebrehkeun rasa, pikiran, jeung
kahayang kalawan lisan ngaliwatan ngaregepkeun jeung nyarita(keun) ngeunaan….
Ari KD-na bisa ngaregepkeun jeung nyaritakeun/ngahaleuangkeun (kawih/tembang,
guguritan, wawacan, kakawihan, pupujian); ngaregepkeun jeung nyaritakeun
dongeng (fabel, parabel, legenda, mite); ngaregepkeun biantara jeung biantara
ngeunaan kagiatan sakola; ngaregepkeun jeung ngabahas pacabakan masarakat
Sunda; ngaregepkeun jeung ngaragakeun (drama pondok Sunda, gendeng karesmen);
ngaregepkeun jeung ngagunakeun tatakrama bahasa Sunda. Kadua, kagiatan basa tulis, rumusan SK-na bisa: “Murid
nyangkem jeung ngebrehkeun rasa, pikiran, jeung kahayang kalawan tulisan
ngaliwatan maca jeung nulis(keun) ngeunaan…. Ari KD-na bisa maca(keun) jeung
nulis(keun) (sajak, carita pondok, penggelan carita pantun); maca jeung
nulis(keun) bahasan (kadaharan eung inuman tradisional Sunda, imah tradisional
Sunda, kesenian tradisional Sunda, lingkungan alam Sunda, awak, tutuwuhan).
Cag, ah!
Yayat Sudaryat*
Dosen
Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah
FPBS
UPI Bandung
No comments:
Post a Comment